Positive Energy Neighborhoods:
Naar duurzame gemeenschappen
Wat is een positieve energiewijk?
Eenvoudig gesteld zijn Positive Energy Neighborhoods, of kortweg PENs, een nieuwe benadering van stedelijke ontwikkeling waarbij energieproductie en -consumptie op wijkniveau wordt beheerd.
In plaats van elke woning afzonderlijk klimaatneutraal te maken, wordt dit doel benaderd op het niveau van meerdere gebouwen of volledige wijken. Deze aggregatie biedt verschillende voordelen. Zo zijn PENs ontworpen om energie-efficiënt te zijn en netto nul broeikasgassen te produceren, idealiter met een overschot aan hernieuwbare energie. Om dit te bereiken, vereist dit een afstemming tussen gebouwen, gebruikers, regionale energienetten en mobiliteitssystemen.
De pilaren van PEN
Om een PEN te realiseren, moeten verschillende componenten in overweging worden genomen:
- Energie-efficiëntie: Het ondernemen van verschillende energiebesparende, efficiëntie verhogende acties door onder meer betere woningisolatie, energiezuinige apparaten en slimme woning technologieën te gebruiken.
- Hernieuwbare energiebronnen: Het benutten van zonnepanelen, windturbines, en eventuele andere hernieuwbare energiebronnen om schone energie te produceren. Deze bronnen laten toe om energie te produceren zonder uitstoot, maar zijn wel afhankelijk van omgevingsomstandigheden. Hierdoor zal energieopslag cruciaal zijn om vraag en aanbod in balans te houden.
- Energie flexibiliteit: Het aanpassen van energieproductie en -consumptie (consumer demand) aan schommelingen. Wanneer een gemeenschap, mits de nodige regelingen hierop kan inspelen, ontstaat de mogelijkheid om het inzetten van hernieuwbare energiebronnen te maximaliseren. Deze pilaar omvat uiteraard weer het gebruik van energieopslag, al dan niet op individueel of wijkniveau.
- Elektrische mobiliteit: Het integreren van infrastructuur voor elektrische voertuigen, waaronder mogelijkheden als publieke laadinfrastructuur en Vehicle-to-Grid (V2G) technologie. V2G staat EV’s toe om energie terug te leveren aan het net tijdens piekperiodes, wat dan weer de flexibiliteit ten goede komt.
Innovatieve mogelijkheden voor PEN’s
Naast de bovengenoemde pilaren, zijn er diverse technologische oplossingen die zouden kunnen bijdragen aan de realisatie van PEN’s.
- DC microgrids: Het gebruik van DC binnen de PEN als microgrid kan energieverliezen minimaliseren door het voorkomen van conversie verliezen te verminderen.
- Batterijopslag op verschillende niveaus: Zoals eerder vermeld is energieopslag cruciaal voor het balanceren van vraag en aanbod. Hier zijn echter verscheidene mogelijkheden. Zo zou men batterijen kunnen voorzien op individueel niveau, maar ook op wijkniveau. Dit laatste zou mogelijk bijdragen tot flexibiliteit.
- Warmtenetten (district heating): Warmtenetten kunnen restwarmte van industriële processen of zonneboilers gebruiken om woningen te verwarmen, wat een efficiënte en duurzame oplossing biedt voor warmtebehoeften.
Sociale impact en Gemeenschapsbetrokkenheid
Het succesvol implementeren van PEN’s vereist meer dan alleen technologische vooruitgang en commitment. Ook sociale, politieke en financiële engagementen van onder andere de wijkbewoners zijn essentieel. Brede steun en participatie omtrent een PEN kan enkel verzekerd worden als alle belanghebbenden voldoende betrokken zijn. Er moeten duidelijke juridische kaders worden vastgesteld om energie deling en financiële afspraken effectief te beheren.
De voordelen van PEN’s reiken verder dan energie-efficiëntie en neutraliteit. Een PEN biedt een gevoel van samenhorigheid. De bewoners ondervinden een verbetering in aspecten als gezondheid, levenskwaliteit en veiligheid. Ook lokale bedrijven en werkgelegenheidskansen hebben de mogelijkheid om te groeien als gevolg van stadsvernieuwing, en verbeterde gemeenschapsvoorzieningen en openbare ruimtes.
oPEN Lab en Cast4All
Een prominent voorbeeld van een PEN-initiatief is het oPEN Lab-project, gefinancieerd door de Europese Unie, dat erop gericht is PEN’s te realiseren in Tartu (Estland), Pamplona (Spanje), en Genk (België). In Genk wordt de wijk Nieuw-Texas ingrijpend gerenoveerd om zo uiterst energiezuinige gebouwen te creëren. Dit project omvat het optimaliseren van innovatieve bouwtechnologieën op zowel individueel als collectief niveau, waardoor een replicabel model voor toekomstige ontwikkelingen ontstaat. oPEN Lab streeft ernaar om verschillende renovatiemaatregelen, energietechnieken en systemen te testen, te monitoren en te vergelijken. Algemene richtlijnen voor schaalbare ontwerpen van positieve energiewijken zullen worden ontwikkeld, waarbij een balans wordt gezocht tussen collectieve en individuele inspanningen.
Cast4All draagt hieraan bij door middel van de monitoring en sturing van de woning- en energiesystemen. Dit verloopt in samenwerking met de onderzoeksgroep VITO, die de optimale regelpunten voor energiemanagementsystemen (EMS) zal berekenen.
Conclusie
Positieve Energiewijken belichamen een holistische benadering van duurzame stedelijke ontwikkeling. Door energie-efficiëntie, hernieuwbare energie, flexibiliteit en e-mobiliteit te benutten, kunnen deze gemeenschappen netto nul broeikasgasemissies bereiken en een energieoverschot produceren. Het succes van PEN’s hangt af van actieve gemeenschapsbetrokkenheid, robuuste juridische kaders en financiële levensvatbaarheid. Initiatieven zoals oPEN Lab demonstreren het potentieel van PEN’s om buurten te transformeren, wat zowel ecologische duurzaamheid als een verbeterde levenskwaliteit voor bewoners bevordert.
Wil je meer informatie over dit project, bekijk dan zeker ook https://openlab-project.eu.
